به بهانه ۳ فروردین روز جهانی آب
رتبه ۱۳ ایران در تنش آبی
دانشگاه فارسی: در حالی روز 3 فروردین هر سال «روز جهانی آب» معرفی شده است که ایران با وجود آنکه در کمربند خشکی زمین قرار گرفته و باید بیش از هر جای دنیا به مدیریت آب بیندیشد، گاهی مشکل کم آبی خودرا به گردن هارپ و ابردزدی انداخت و گاه تغییر اقلیم را مطرح نمود، ولی راه اندازی بی رویه چاه های بدون مجوز آب، تبخیر آب 3 برابر متوسط جهانی و وجود دوره های خشکسالی و شرایط سخت و سنگینی آبی، الزام اجرای برنامه های سختگیرانه مدیریت منابع آب کشور را به ما گوشزد می کند.
به گزارش دانشگاه فارسی به نقل از ایسنا، در تحلیلی از طرف مؤسسه منابع جهانی(WRI)، یک سازمان غیرانتفاعی که منابع طبیعی سیاره زمین را بررسی می کند، لیست کشورهایی که شدیدترین وضعیت کم آبی را دارند، ترسیم شده است.
این کشورها شامل «قطر»، «رژیم اشغالگر قدس»، «لبنان»، «ایران»، «اردن»، «لبنان»، «کویت»، «عربستان سعودی»، «اریتره»، «امارات متحده عربی»، «بحرین»، «هند»، «پاکستان»، «ترکمنستان» و «عمان» می شود. ایران رتبه ۱۳ را در میان کشورهای جهان از نظر تنش آبی دارد.
این تحلیل که گزارشی درباره ی خشکسالی و کمبود منابع آبی در جهان است، مدعی شده که تا سال ۲۰۴۰ بحران آبی دامن گیر کشورهای پرشماری خواهد شد.
پیش بینی های این مؤسسه نشان میدهد تا سال ۲۰۴۰ میلادی (۱۴۱۸ شمسی) بیش از ۴۰ کشور جهان در سطح بالایی گرفتار تنش آبی خواهند بود. کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا مناطقی هستند که بیشترین تنش آبی را دارند. علت این مساله شهرنشینی سریع، رشد جمعیت برنامه ریزی نشده، تغییرات آب و هوایی و سیاست اعلام شده است.
رشد فزاینده جمعیت و افزایش مصرف آب، قطع بی رویه درختان جنگلها و تغییر اکوسیستم طبیعت، رشد شهرها و افزایش صنایع آلوده کننده آب، شیوه های نامناسب و غیراصولی کشاورزی، راه اندازی سدهای مخزنی و ایجاد دریاچه های مصنوعی همگی از عوامل نابودی چرخه منظم آب در سطح جهان هستند که نوعی تهدید جدی برای جامعه بشریت محسوب می شوند.
بدین جهت در سال ۱۹۹۲ و در بیست و یکمین دستور جلسه کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل که در شهر ریودوژانیرو برزیل برگزار گردید، موضوع روز جهانی آب رسما عنوان شد. در این کنفرانس از کلیه کشورها خواسته شد تا در امتداد اجرای بیانیه ۲۱ سازمان ملل، این روز را به عنوان «روز ترویج و آگاه سازی مردم در مورد آب» اختصاص داده و بوسیله پخش و اشاعه نشریات و برگزاری کنفرانس ها، سمینارها و نمایشگاه ها در گرامیداشت آن بکوشند.
علاوه بر کشورهای عضو سازمان ملل، خیلی از سازمان های غیردولتی NGO ها مسائلی از قبیل چگونگی دستیابی بیش از یک میلیارد نفر به آب آشامیدنی سالم و یا نقش زن و مرد در خانواده برای دستیابی به آب سالم را پررنگ تر می کند. همین طور آژانسی از طرف سازمان ملل برای هماهنگی مسائلی در مورد روز جهانی آب تعیین می شود که خیلی از مسائل را در مورد منابع آبی منعکس می کند. بخش امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل (UNDESA)، دهه ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ را با عنوان «آب برای زندگی» معرفی نمود.
این دهه با هدف جهانی «تمرکز بیشتر روی موضوعات مربوط به آب» شروع شده که تلاش جهت استفاده از مشارکت زنان در کارهای توسعه در رابطه با آب و همکاری در همه سطوح برای دستیابی به اهداف مربوط به آب در اعلامیه هزاره و برنامه نشست جهانی توسعه پایدار در ژوهانسبورگ را شامل می شود.
از سال۱۹۹۳ هر سال یک شعار جدید درباره ی مسائل حیاتی و حساس آن زمان برگزیده می شود تا کارهای جامعه بر پایه آن شعار شکل گیرد.
بر این اساس ۲۲ مارس برابر با ۳ فروردین، از طرف سازمان ملل متحد به عنوان «روز جهانی آب» نام گذاری شده است.
وضعیت آبی ایران و فرونشست
تغییرات تدریجی اقلیم در جهان، موجب وقوع خشکسالی های متوالی، سیلاب های بزرگ و طوفان های دریایی می شود. کشور ایران با قرارگرفتن در کمربند خشکی جهان همچون کشورهایی است که منابع آب، کشاورزی و پوشش گیاهی آن به تدریج رو به زوال است.
چنین شرایطی می طلبد تا با مدیریت منابع آبی، دوره های خشکسالی را پشت سر گذاشت، ولی بجای آن گاهی هارپ و گاهی ابردزدی مطرح می شود و این در حالیست که بگفته پروفسور عزت الله رئیسی اردکانی به عنوان یکی از چهره های اثرگذار آب در ایران و عضو هیات علمی دانشگاه شیراز، کاهش بارندگی ناشی از پروژه هارپ، یک تصور نادرست و بی اساس است؛ چونکه تا حالا سندی که بتواند مسیر حجم زیادی از ابر را تغییر دهد، وجود ندارد.
این استاد گروه آب شناسی بخش علوم زمین دانشگاه شیراز با طرح این سؤال که ریشه این ادعاها از کجا آمده است، اظهار داشت: واقعیت امر این است که ما هر سال بارندگی نداریم و ایران با دوره های خشکسالی و ترسالی مواجه می باشد. به عنوان نمونه اگر آمار بارندگی های شیراز را مورد بررسی قرار دهید، مشاهده خواهید کرد که دوره های خشکسالی و دوره های تر سالی دارد.
وی با اعلان اینکه برای شهر شیراز آمار ۱۰۰ ساله بارندگی موجود است، اظهار داشت: بر طبق این آمارها دوره های تر سالی و خشکسالی از ۵ سال تا ۱۳ سال متغیر است، هر چه مدت زمان آمار بیشتر باشد، احتمال وقوع خشکسالی های با دوره های بیشتر وجود دارد. در شهر شیراز از سال ۱۳۳۸ تا ۱۳۵۱ دوره خشکسالی بوده و کم بارش ترین سال بارندگی در شیراز مربوط به سال ۱۳۴۶ به میزان ۸۰ میلی متر بوده است.
رئیسی اضافه کرد: در یک دوره ۵۰۰ ساله احتمال این که دوره های خشکسالی و تر سالی طولانی تر باشد، وجود دارد که برمبنای آمار موجود می توان آنرا محاسبه کرد که چون پیشگویی است و عدم قطعیت نیز در آن وجود دارد، بدین سبب وقوع سالهای خشکسالی و تر سالی یک پدیده طبیعی است. این که خشکسالی به عنوان یک بحران در جامعه ما شناخته شده، به سبب مدیریت نامناسب آب در ۶۰ سال قبل و بهره برداری نامناسب ما از منابع آب است.
وی اشاره کرد: ما بجای آنکه ضعف در مدیریت منابع آبی در ۵۰ سال قبل را جبران نماییم و جلوی اضافه برداشت آب گرفته شود، هارپ و تغییر اقلیم و ابردزدی را مطرح می نماییم. تغییر اقلیم ممکنست در خشکسالی اثر داشته باشد، ولی میزان اضافه برداشت ما از منابع آب بقدری زیاد است که قابل مقایسه با کاهش بارندگی توسط تغییر اقلیم نیست.
رئیسی با اعلان اینکه ما در گذشته چاه نداشتیم، بلکه منابع آبی ما از چشمه ها، قنات ها و رودخانه ها تامین می شده است، اظهار داشت: ما با راه اندازی چاه، حجم عظیمی از آب را که در زیر زمین از هزاران سال قبل ذخیره می شد، به سطح آوردیم و الان حجم آبی که برداشت می نماییم، خیلی بیش از آب بارندگی است که داریم. با چنین شرایطی حتی اگر تغییر اقلیم هم داشته باشیم، اثرات آن قابل مقایسه با میزان اضافه برداشت ما از آب های زیر زمینی نیست.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا ما در دوران خشکسالی قرار داریم، اظهار داشت: برای اظهار نظر در این زمینه باید آمارهای به روز را داشته باشیم، ولی من تا سال ۱۳۹۵ که مطالعه روی دوره های تر سالی و خشکسالی را انجام می دادم، آمارها را در اختیار دارم و از این سال به بعد داده ای ندارم، هر چند که این داده ها را می توان دریافت و نتیجه گیری کرد؛ ولی یادمان باشد که در ۲ تا ۳ سال قبل سال هایی با بارندگی خوب داشته ایم.
به گفته ی ایشان، برمبنای مطالعات ما از سال ۱۳۳۸ تا ۱۳۵۲ و همین طور از سال ۱۳۸۶ تا سال ۱۳۹۵ یک دوره خشکسالی را در فارس تجربه کرده ایم.
آمارهای قابل تامل
کاهش حجم آب های زیرزمینی کشور که از سال ۱۳۵۵ در کشور بطور محسوس شروع شده با گذشت ۴۷ سال، میزان کسری آن به ۱۳۵ کیلومترمکعب رسیده است.
افت سطح آب در تمامی حوضه های آبریز کشور محسوس و به تبع آن «فرونشست زمین» در تمامی استانهای کشور درحال رخ دادن است. نسبت به سال ۱۳۵۵ و دهه ۵۰، تعداد چاه های آب در ایران بیش از ۱۷ برابر شده است و از ۴۵ هزار حلقه به بالای ۸۰۰ هزار رسیده است.
تعداد دشت های ممنوعه و بحرانی از ۲۲ دشت در سال ۱۳۴۵ به ۴۰۵ دشت (۲۷۰ دشت ممنوعه و ۱۳۵ دشت ممنوعه بحرانی، گزارش شرکت مدیریت منابع آب فروردین ۱۳۹۸) در آخر سال ۱۳۹۷ رسیده است.
پیش بینی می شود که برداشت سالانه ۵۰ میلیارد متر مکعبی آب زیرزمینی که ۸۹ درصد آن در کشاورزی است، تعداد دشت های ممنوعه و بحرانی در کشور را بطور مستمر بیشتر کند و شامل کلیه دشت های کشور خواهد شد.
تبخیر بیش از ۳ برابری نسبت به متوسط جهانی و بارندگی کمتر از یک سوم متوسط جهانی و فرونشست زمین در تمامی استانهای کشور، همه و همه بیان کننده شرایط سخت و سنگینی آبی کشور است که الزام اجرای برنامه سختگیرانه مدیریت منابع آب کشور را گوشزد می کنند.
منبع: unifarsi.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب